سیستم های اعلام حریق

انواع سیستم های اعلام حریق

سیستم های اعلام حریق از جنبه های مختلفی ،که در زیر به آنها اشاره میشود،تقسیم بندی می شوند:

از نظر حفاظتی سیستم های اعلام حریق به دو دسته تقسیم میشوند:

1.  حفاظت جان اشخاص
2.  حفاظت از اموال

اکثر سیستم ها طوری طراحی میشوند که هر دو هدف را تأمین میکنند. از نظر نحوه اطلاع رسانی این سیستم ها به دو نوع انفرادی و مرکزی تقسیم میشوند.

 سیستم اعلام حریق انفرادی :

منظور از سیستم اعلام حریق انفرادی سيستمی است که وقوع آتش را در محل آن حس میکند و در همان محل با لامپ چشمک زن و صدای آژیر به اعلام حریق می پردازد.

سیستم های اعلام حریق مرکزی :

در این سیستم ها در همان لحظات اولیه ی حریق، محل آن شناسایی و اطلاعات به تابلوی کنترل مرکزی ارسال میگردد و توسط آژیر، ساکنین از بروزحریق مطلع میشوند.

همچنين به وسیله تلفن به مرکز آتش نشانی خبر داده میشود. در این نوع از سیستم های اعلام حریق، قسمت هایی از ساختمان جهت نصب آشکارسازها و شستی ها در نظر گرفته میشود و سیستم اصلی در یک محل مشخص و کاملا در دسترس نصب میگردد ، به طوری که در صورت وقوع آتش سوزی در محل یکی از آشکارسازها سیستم اعلام حریق به صدا می آید و محل آن را از طریق لامپی که روی دستگاه مرکزی روشن میشود ، اعلام میکند.

سیستم های اعلام حریق مرکزی به دو دسته تقسیم می شوند:

• سیستم های دستی :

در سیستم های دستی، شستی اعلام حریق تنها وسیله اعلام حریق است. در واقع کار تشخیص حریق در این گونه سیستم ها، فقط به انسان سپرده شده است و در مکان هایی که انسان حضور ندارد،کاربردی نخواهد داشت.

• سیستم های اتوماتیک :

اینها،بر خلاف سیستم های دستی، وابستگی کمتری به تشخیص انسان دارند. به صدا درآوردن آژیرهای خطر، روشن نمودن تابلوهای خروج اضطراری ، تماس خودکار با آتش نشانی محلی ، فعال سازی سیستم اطفای حریق خودکار ، قفل کردن یا از حالت قفل خارج کردن درهای محل های مختلف (مانند درخروجی های اضطراری) همگی از مواردی است که توسط سیستم های اعلام حریق اتوماتیک انجام می شود.

سیستم های اتوماتیک نیز دارای دو نوع اند:

• متعارف (Conventional) :

درسیستم های  متعارف مسیرهای سيمکشی به صورت شعاعی یا خطی (رادیال) است وکلیه تجهیزات (آشکارسازها و شستی ها) یک منطقه از محل تحت پوشش سیستم اعلام حریق به وسیله دوسیم به هم وصل می شوند وسپس به تابلوی کنترل مرکزی متصل میگردند.در صورت بروز حریق، علاوه بر روشن شدن لامپ های منطقه  آتش سوزی، آژیرهای تابلوی مرکزی نیز به صدا در می آیند.

شمای کلی کابل کشی تجهیزات یک نمونه از این سیستم ها را در شکل زیر می بینید.

• آدرس پذیر (addressable)

سیستم اعلام حریق آدرس پذیر، نوع جدیدتر سیستم های اعلام حریق است که علاوه برداشتن رفتار هوشمندانه در کشف حریق ، دارای سرعت بالا در اطلاع رسانی پس ازکشف حریق است.

در این نوع سیستم ها تابلوی کنترل مرکزی از یک یا چند حلقه جهت کنترل آشکارسازها،شستی ها و زنگ ها استفاده میکند.

به هر قطعه یک شماره خاص (آدرس) اختصاص می یابد. و سیستم بدون نیاز به سيم کشي مجزا برای هر قطعه، محل قرارگیری آنها را به خوبی از روی آدرس ها میشناسد. می توان تا 128 قطعه را بر روی یک حلقه کنترل کرد.لذا دراین سیستم ها، علاوه براینکه می توان منطقه ای را که در آن حریق اتفاق افتاده است تشخیص داد می توان دقیقا عنصری که حریق را تشخیص داده است معین کرد و محل دقیق حریق را مشخص نمود همچنین می توان خبردهنده هایی را که مربوط به آن محل است فعال نمود.

سيمکشي بین تجهیزات توسط 4 سیم (2سیم برای تغذیه و 2 سیم برای انتقال اطلاعات) انجام میشود.

تجهیزات سیستم اعلام حریق

سیستم های اعلام حریق خود به چند جز تقسیم می شوند که در زیر به معرفی هر کدام و توضیحات آن پرداخته ایم.

1. تجهیزات تشخیص حریق (آشکارسازها)
2. تجهیزات اعلام کنندة حریق (فلاشرها ، آژیرها و…)
3. کابل ها
4. تابلوی کنترل مرکزی که وظیفة ارتباط بین آشکارسازها و وسایل اعلام حریق را به عهده دارد.

تجهیزات تشخیص حریق (آشکارسازها)

آشکارسازها وسایل الکترونیکی ای هستند. که در شکل ها و طرح های مختلف و معمولا به رنگ سفید توسط ساختمان مانند آشپزخانه ، موتورخانه ، اتاق بایگانی ، راهروها ، اتاق های منزل و اتاق های کنفرانس به صورت سقفی یا دیواری روی پایه های مخصوص نصب می گردند. وظیفه آشکارسازها تشخیص حریق و اعلام آن به تابلوی کنترل مرکزی است. آشکارساز ها غالبا با ولتاژ 15 تا 30 ولت تغذیه می شوند. آشکارسازهایی نیز وجود دارند که از ولتاژ های 12 و 48 ولت DC یا AC 220 ولت تغذیه می شوند.

معمولا لامپ هشدار دهنده ای (LED) روی آشکارساز ها وجود دارد که درحالت عادی خاموش است. یا توسط تابلوی کنترل مرکزی در زمان های متناوب چشمک می زند ولی بعد از تحریک آشکارساز به طور ثابت روشن می شود. و تا زمانی که اثر حریق از بین نرفته است روشن می ماند.

آشکارسازها، بسته به اینکه از کدام اثر آتش برای تشخیص استفاده میکنند، در انواع گوناگونی به صورت زیر ساخته می شوند

آشکارساز دودی (Detector Smoke)

این آشکارسازها به صورت سقفی نصب میشوند و دارای محفظه ای هستند که بعد از پر شدن از دود تحریک می شوند. و با تغییر جریان به تابلوی کنترل مرکزی اعلام حریق می نمایند و داراي سه نوع اند :

• آشکارساز دودی یونیزاسیون(Ionization)

این آشکارسازها دارای عنصر تشعشع کنندة رادیواکتیوند. در اثر عبور اشعة رادیواکتیو از هوای داخل محفظه و یونیزه کردن آن، مقداری جریان عبور میکند. در مواقعی که دود به این محفظه داخل می شود ، جریان عبوري تغییر می کند و باعث اعلام حریق می شود. به دلیل حساسیت زیاد در برابر دود، در مکان هایی که حجم آتش زیاد است و دود کم ایجاد می شود. از این آشکارسازها استفاده می کنند.روی این آشکارسازها علامت تقریبا به صورت 3 پره ،که به معنی وجود تشعشات رادیواکتیو است، حک می شود.

در شکل زیر چند نمونه از این آشکارسازها را مشاهده می کنید.

همانطور که می دانید در شکل زیر هم یک نمونه از مدار داخلی این آشکارسازها را با علامت عنصر رادیواکتیو می بینید.

• آشکارساز دودی نوری (Optical)

در این آشکارسازها دود تولید شده توسط حریق وارد محفظه می شود. و بر روی شدت نوری که از داخل محفظة آشکارساز می گذرد تأثیر میگذارد. همچنین دود می تواند باعث پراکنده شدن نور و منعکس شدن آن شود. در نتیجه سلول نوری ای که در داخل آشکارساز است با کم شدن نور تحریک می شود و اعلام حریق می کند. به این نوع آشکارسازها،آشکارساز فتوالکتریک نیز گفته میشود.
در محل هایی مانند انبار مواد پلاستیکی که در هنگام بروز حریق،دود غلیظ تولید می شود. و آتش سوزی به آهستگی انجام میگیرد،استفاده از این نوع آشکارساز مناسب است.

• آشکارساز دودی اشعه ای(Detector Beam)

در مواردي که بخواهیم مکان وسیع ، باز یا با ارتفاع زیاد( مانند اماکن مذهبی ، انبار کالا، سالن موزه و بناهای تاریخی، گمرک، سالن پذیرایی بزرگ، سالن یک کارخانه،
سالن ورزشی و…) را تحت پوشش سیستم اعلام حریق قرار دهیم. و نصب آشکارسازهای معمولي مشکل یا غیر اقتصادی باشند از این نوع آشکارسازها استفاده ميشود. این آشکارسازها دارای یک قسمت فرستندة (TX) نور مادون قرمز هستند.که اشعه ای به سمت گیرنده (RX) می فرستد. و دو سمت سالن نصب می شوند. این دستگاه گیرنده نور مادون قرمز ارسال شده توسط فرستنده را می گیرد و درصد انتشار و درصد جذب نور را مقایسه می کند. در صورتی که درصد اشعة جذب شده کم باشد. (طبق تنظیم، مثلا کمتر از 60% ) این حالت به نشانة وجود دود تلقی می شود و موجب اعلام حریق مي گردد. یک نمونه از این آشکارسازها قادر است فضایی به پهنای 15 متر و به طول 10 الی 100 متر را تحت پوشش قرار دهد. ارتفاع نصب آن ها بین 2/7 متر تا 25 متر است. ولتاژ کار آنها 24 ولت DC است.

آشکارساز حرارتی (Detector Heat)

این آشکارساز دارای یک مقاومت حرارتی است که در اثر حرارت حاصل از حریق ، مقاومت آن تغییر می کند. و باعث افزایش جریان می شود و به تابلوی کنترل مرکزی اعلام حریق می نماید. حساسیت آشکارسازهای حرارتی از سایر انواع آشکارسازها کمتر است، مثلا شعله باید به یک سوم ارتفاع سقف برسد تا این آشکارساز به کار افتد. بنابراین در جاهائی که آتش ضعیفی سبب خسارت زیاد می شود، نباید از آنها استفاده کرد. نصب آنها نیز به صورت سقفی است. در شکل زیر یک نمونه از آشکارساز افزایشی را میبینید.

آشکارسازهای الکترونیکی جدیدی ساخته شده اندکه هم به صورت آشکارساز حرارتی ثابت و هم آشکارساز افزایشی قابل استفاده هستند و به آنها آشکارسازهای ترکیبی گفته میشود و قدرت آشکارسازی بالاتری نسبت به دو نوع بالا دارند.تصویر زیر هم مربوط به آشکارساز ترکیبی (حرارتی ثابت و افزایشی) می شود.

آشکارسازهایی نیز ساخته شده اندکه شامل دو طبقه اند. یکی به مانند دتكتور حرارتی و دیگری به مانند آشکارساز دودی عمل می کند. و در محل هایی مانند اتاق های بایگانی و کتابخانه ها ،که هنگام حریق هم امکان ایجاد دود و هم حرارت هست، به کار می روند.

به این نوع آشکارسازها ، چندکاره یا مولتی گفته می شود.